لوگو زیمنس
کنترل فاز زیمنس
تایمر اشنایدر
کلید اتوماتیک اشنایدر
اینورتر پنتاکس
به‌جرئت می‌توان گفت که یکی از پرکاربردترین تجهیزات حفاظتی، MCB یا کلید مینیاتوری است. از کلیدهای مینیاتوری در رنج‌ها و تیپ‌های مختلف، در خانه‌ها تا کارخانه‌ها، برای حفاظت از تجهیزات استفاده می‌شود. در این مقاله قصد داریم در مورد این تجهیز بسیار پرکاربرد، صحبت کرده و اطلاعات مهمی را در رابطه با نحوه انتخاب کلید مینیاتوری در اختیار شما بگذاریم، با ما همراه باشید.
کلید مینیاتوری چیست؟
کلید مینیاتوری یا همان MCB مخفف واژه Miniature Circuit Breaker یک کلید الکترومکانیکی خودکار می‌باشد و امروزه به‌جای فیوز، برای محافظت بهتر و قابلیت اطمینان بالاتر، از کلید مینیاتوری یا Miniature Circuit Breaker (MCB)، استفاده می‌کنند. کلیدهای مینیاتوری از آسیب به مدار، در برابر اضافه‌بار و اتصال کوتاه که ناشی از اضافه جریان است، محافظت کرده و به‌طور گسترده در مصارف خانگی، تجاری و صنعتی برای حفاظت به کار می‌روند.
همچنین به علت خودکار بودن، بعد از قطع شدن، مجدد به مدار بازمی‌گردد. کلیدهای مینیاتوری غیرقابل تنظیم بوده و می‌توانند هم به‌صورت مغناطیسی و هم به‌صورت حرارتی عمل کنند.
مکانیزم‌های عمل کلید مینیاتوری چیست؟
کلید مینیاتوری (Miniature Circuit Breaker یا به‌اختصار MCB) تجهیزات الکتریکی را در برابر اتصال کوتاه و عبور جریان غیرمجاز نگهداری می‌نماید. این تجهیز از دو مکانیزم برای عملکرد خود بهره‌برداری می‌نماید:
عملکرد بیمتالی برای حفاظت اضافه‌بار:
تشخیص جریان اضافه به عهده یک فلز (بیمتال) است که با عبور جریان بیش از جریان نامی، گرم شده و خم می‌شود که منجر به عمل کنتاکت کلید شده و مدار را قطع می‌نماید.
عملکرد مغناطیسی جهت حفاظت از اتصال کوتاه:
جریان اتصال کوتاه توسط سیم‌پیچی با تعداد دور کم و قطر زیاد، به شکل مغناطیسی تشخیص داده‌شده و کلید مینیاتوری قطع می‌گردد.
یکی از تجهیزات مهم که در تمام اماکن چه اداری، صنعتی و مسکونی وجود دارد، شبکه‌ی برق است. حفاظت از شبکه برق در این اماکن در برابر خطراتی همچون: اتصال کوتاه، اضافه جریان، آتش‌سوزی ناشی از برق و ورود جریان صاعقه، بر عهده‌ی کلیدهای مینیاتوری است. استفاده از این نوع کلیدها به‌عنوان قطع کننده‌ی حفاظتی جریان، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.
وظایف کلید مینیاتوری چیست؟
- محافظت از مدار در برابر اضافه جریان
- حفاظت از مدار در برابر اتصال کوتاه
- ایجاد برقراری و قطع ارتباطات به‌صورت دستی در مدار
- قطع و انتقال جرقه‌های ایجادشده در مدار
کلیدهای مینیاتوری کاربری‌های بسیاری دارند و به‌طورکلی می‌توان کاربردهای کلید مینیاتوری را در موارد زیر خلاصه کرد:
- انتهای خط توزیع سیستم‌های ولتاژ ضعیف
- در ورودی تابلو برق‌های خانگی
- حفاظت مصارف روشنایی ساختمان‌ها
- حفاظت مدارات موتورهای الکتریکی
- کاربردهای صنعتی نظیر مدارات قدرت موتورها و ترانسفورماتورها
- سیستم‌های گرمایشی
- حفاظت از مدارات ترانسفورماتورهای الکتریکی
- حفاظت از مدارات PLC
- حفاظت از قطعات نیمه‌هادی
- همراه با کلید حفاظت جان برای قطع کردن جریان نشتی مدارات به کار می‌رود
کلیدهای مینیاتوری به تیپ‌های مختلفی نیز تقسیم می‌شوند.
تیپ B: به این تیپ، کلید مینیاتوری تندکار نیز می‌گویند که بیشتر در مصارف روشنایی کاربرد دارد.
تیپ C: بيشتر کاربرد صنعتی دارد و با نام‌های كليد مينياتوری موتوری یا کندکار نیز شناخته می‌شود.
تیپ D: کلید مینیاتوری ترانسفورماتوری است.
تیپ Z: یک فیوز مینیاتوری بسیار حساس می‌باشد.
تیپ K: فیوز مینیاتوری قدرت نام دارد.
- مینیاتوری‌ها علاوه بر حفاظت، عمل سوئیچینگ را نیز انجام می‌دهند.
- کلیدهای مینیاتوری در برابر جریان بسیار حساس‌تر از فیوزها هستند.
- مینیاتوری‌ها قادر به حفاظت بهتر و دقیق‌تری در مقایسه با فیوزها هستند.
- کلیدهای مینیاتوری امنیت بالاتری را نسبت به فیوزها فراهم می‌کنند.
پارامتر‌های مهم در انتخاب کلید مینیاتوری
1. جنس محفظه کلید مینیاتوری
جنس محفظه کلید مینیاتوری یکی از مشخصات کلید مینیاتوری است که به ما در جهت تشخیص کیفیت و انتخاب کلید مینیاتوری کمک می‌کند. جنس محفظه کلید مینیاتوری باید از مواد عایق با حداقل ولتاژ ۲۵۰۰ ولت و غیرقابل اشتعال با مقاومت حرارتی ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد باشد. معمولاً مواد عایق از باکالیت، ملامین یا نوع خاصی از پلی آمید الیاف دار ساخته می‌شوند. بهتر است بدانید کلیدهایی که پوسته و عایق آن‌ها از مواد پلاستیک ساده و یا آسیابی تهیه‌شده‌اند، به‌طورقطع غیراستاندارد هستند. زیرا مقاومت لازم در برابر حرارت ناشی از عبور جریان و جرقه ناشی از قطع و وصل را ندارد. برای تشخیص و تفکیک آن‌ها از کلیدهای با عایق استاندارد، از طریق بوی خاص این مواد به‌راحتی می‌توان به جنس عایق غیراستاندارد پی برد.
2. جرقه گیر در کلید مینیاتوری
یکی از قسمت‌های تشکیل‌دهنده کلید مینیاتوری، جرقه گیر است. قسمت جرقه گیر شامل صفحات فلزی موازی بوده که به‌وسیله لایه‌های عایق از هم جداشده‌اند و در زمان قطع، جرقه را به جرقه‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کنند. عدم وجود این قطعه در کلید مینیاتوری موجب کاهش و یا عدم کیفیت و قیمت ارزان کلید می‌شود که ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین راه تشخیص این موضوع وزن کم‌تر این کلیدها در مقایسه با کلیدهای مینیاتوری مجهز به جرقه گیر و باکیفیت است. به‌طورمعمول خاموش‌کننده جرقه در کلیه کلیدهای صنعتی می‌توانند هوا، روغن، خلأ و یا گاز SF6 باشند. لازم به ذکر است از هوا به‌عنوان خاموش‌کننده در کلید مینیاتوری استفاده می‌شود.
3. درجه حفاظت (IP) کلید مینیاتوری
درجه حفاظت یکی دیگر از مشخصات کلید مینیاتوری است که موردتوجه است. در مورد درجه حفاظت کلید مینیاتوری باید گفت درجه حفاظت پیچ‌ها و ترمینال‌های کلید مینیاتوری IP20 تعیین‌شده است. این بدین معنی است که این نوع کلید در زمینه حفاظت در برابر نفوذ اجسام خارجی، دارای حفاظت در برابر نزدیک شدن انگشت یا اجسام مشابه که طول آن‌ها بیش از ۸۰ میلی‌متر نباشد و همچنین دارای حفاظت اجسام جامد با قطر بیش از ۱۲ میلی‌متر است. همچنین ترمینال‌ها حفاظت ویژه‌ای در برابر نفوذ آب و رطوبت ندارند.
تست کلید مینیاتوری چگونه است؟
یکی از مواردی که ممکن است برای خریدار و یا مصرف‌کننده کلید مینیاتوری حائز اهمیت باشد، بررسی و تست کلید مینیاتوری است. این بررسی شامل معاینه ظاهری، بازرسی مواد استفاده‌شده داخلی و خارجی کلید، عملکرد مکانیکی و بازرسی عملکرد کلید است.
عملکرد مکانیکی سوئیچ کردن بین وضعیت ON و OFF کلید (MCB) باید انعطاف‌پذیر و قابل‌اطمینان بدون گیرکردن و یا لغزش شاسی کلید مینیاتوری باشد.
به‌طور مثال در صورت قطع برق و روشنایی باید مجدد کلید مینیاتوری را تنظیم و در حالت وصل قرارداد. درصورتی‌که باوجود تنظیم مجدد کلید، جریان برق برقرار نشد؛ یا در سیم‌کشی مدار و یا خود کلید قطع کننده یا مینیاتوری مشکل وجود دارد.
چگونه کیفیت کلید مینیاتوری را تشخیص دهیم؟
در این قسمت می‌خواهیم به چگونگی تست ظاهری و چک کردن کیفیت کلید مینیاتوری بپردازیم:
به‌منظور چک کردن ظاهری کلید مینیاتوری باید در نظر داشت که قسمت محفظه پلاستیکی باید تمیز و بدون هیچ‌گونه آسیب و نقصی مانند ترک و یا وجود حباب روی بدنه کلید باشد و برخورداری از این عوامل ازجمله مشخصات کلید مینیاتوری سالم است.
برخی تولیدکنندگان ممکن است به‌منظور کاهش هزینه در تولید، به‌طور کامل یا جزئی از مواد بازیافت شده استفاده کنند. کلید مینیاتوری که کاملاً از مواد استاندارد، تولیدشده باشد، روشن و بدون لکه‌های سیاه است، درحالی‌که کلیدی که از مواد بازیافت شده تولیدشده باشد، تیره‌تر است.
یکی دیگر از مواردی که می‌توان به‌منظور تست کلید مینیاتوری به‌صورت ظاهری، توسط خریدار بیان نمود، مقایسه وزن کلید است. می‌توان وزن کلید مینیاتوری خریداری‌شده را با وزن یک نمونه کلید سالم مقایسه کرد. برخی از تولیدکنندگان از برنج به‌جای فلز مس قرمز در تولید کلید مینیاتوری استفاده می‌کنند که ازنظر رنگ متفاوت هستند و می‌توان این موضوع را تشخیص داد. برخی دیگر هم ضخامت سیم را کاهش می‌دهند تا هزینه‌ها کاهش یابد. این‌ها همه از موارد و نمونه‌های غیراستاندارد است که باید به آن توجه نمود.
ازجمله استانداردهای محیطی استاندارد ROHS است. این استاندارد معرف قانونی است که در اروپا جهت محدودیت استفاده از مواد خطرناک در وسایل الکتریکی و الکترونیکی وضع‌شده است. مطابق با این قانون وجود ۶ ماده پرخطر برای سلامتی انسان و طبیعت در تجهیزات و محصولات الکتریکی و قطعات کامپیوتری ممنوع است. این ۶ ماده شامل سرب، جیوه، کادمیم، BDE و PBB است.