لوگو زیمنس
کنترل فاز زیمنس
تایمر اشنایدر
کلید اتوماتیک اشنایدر
اینورتر پنتاکس
چگونه می‌توان یک تایمر را به کنتاکتور متصل کرد؟
تایمرها یکی از وسایل فرمان دهنده در مدارهای کنترل اتوماتیک هستند که وظیفۀ کنترل مدار را برای مدت زمانی معین برعهده دارند. ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت اﻧﺘﻈﺎر می‌رود ﻛﻪ ﻳﻚ مدار ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﭘﺲ از گرفتن فرمان ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ از ﻛﺎر ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر، در ﻣﺪارات ﺑﺮق ﺻﻨﻌﺘﻲ از انواع ﺗﺎﻳﻤﺮ اﺳﺘﻔﺎده می‌شود.
در این مقاله به برسی و آموزش نوع خاصی از تایمرها که به کنتاکتور متصل می‌شوند، می‌پردازیم. به منظور ساده‌سازی استفاده تایمر و کنتاکتور کنار هم، مدل‌های مختلفی از تایمر ساخته شده است. این تایمرها به سادگی روی انواع کنتاکتور با شرط اصالت مانند کنتاکتور اشنایدر اصل، نصب شده و پروسه مونتاژ و سیم و بندی را آسان‌تر می‌کند.
تایمرهای وابسته به کنتاکتور به سه نوع، پنوماتیک، الکترونیک قابل نصب از روبرو، الکترونیک قابل نصب روی بوبین؛ تقسیم می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: چهار نمایندگی معتبر اشنایدر در لاله زار
کنتاکتور چیست؟
کنتاکتور زیمنس یک کلید کنترل شده‌ی الکتریکی است که برای کلید زنی مدارات قدرت استفاده می‌شود. معمولاً توسط مداری کنترل می‌شود که قدرت بسیار پایین‌تری نسبت به مدار کلید زده شده دارد، مثل آهنربای الکتریکی سیم‌پیچ 24 ولتی که سوییچ موتور 230 ولتی را کنترل می‌کند.
به تعریف ساده‌تر کنتاکتورها کلیدهای الکترومغناطیسی هستند که با استفاده از یک جریان کوچک‌تر، یک جریان بزرگ‌تر را قطع و وصل می‌کنند. این فرآیند به این شکل می‌باشد که یک جریان کوچک به کنتاکتور فرستاده می‌شود و کنتاکتور متوجه می‌شود که الان باید کلید داخلی خود را در حالت روشن قرار دهد و وقتی که آن جریان کوچک قطع شد، کنتاکتور متوجه می‌شود که الان باید کلید داخلی خود را در حالت قطع قرار دهد.
در حقیقت، کنتاکتور به طور ساده یک کلید است. کلیدی که با مکانیسم مغناطیسی توسط جریان الکتریکی بسته و باز می‌شود. وقتی ساختمان و اجزای آن و چگونگی عملکرد کنتاکتور را شرح بدهیم این تعریف روشن‌تر می‌شود.
عملکرد کنتاکتور چگونه است؟
یکی از آزمایش‌های جذاب الکتریکی آهنربای الکتریکی است که سیم‌پیچی را دور یک میخ قرار می‌دهیم و با وصل شدن جریان برق این میخ آهن‌ربا می‌شود. اگر بخواهید بدانید که چرا آهن‌ربا می‌شود باید به مباحث پایه‌ای الکترومغناطیسی و نظریه فارادی مراجعه کنید. فعلاً بپذیرید که آهن‌ربا می‌شود و نحوه عملکرد کنتاکتور بر روی همین اصل است. سیم‌پیچی داریم که دور هسته آهنی پیچیده شده است، وقتی برق‌دار می‌شود آهن‌ربا شده و تکه دیگر آهنی مقابل خودش را جذب می‌کند. اتفاقی که این وسط می‌افتد این است که از حرکت این آهنربای الکتریکی برای اتصال کنتاکت (تیغه) هایی استفاده می‌شود.
هر زمان که جریان برق از سیم‌پیچ قطع شود، خاصیت آهن‌ربایی از بین رفته و با یک فنر ساده همه چیز سر جای اولش برمی‌گردد.
این همان اتفاقی است که در رله‌های الکتریکی هم می‌افتد. فقط تفاوت رله با کنتاکتور در قدرت جریان دهی بالای کنتاکتور نسبت به رله است. در رله هم بوبینی داریم که با جریان الکتریکی آهن‌ربا می‌شود و باعث چسبیدن کنتاکت متحرک به کنتاکت ثابت و اتصال مدار می‌شود.
کنتاکتورها بر اساس جریان و ولتاژ بار، محدوده کنترل ولتاژ و کاربردی که در موارد مختلف دارند، انتخاب می‌شوند. اگر می‌خواهید باز یا بسته بودن کنتاکت‌ها را بررسی کنید، می‌توانید با کمک اهم‌متر این کار را انجام دهید. اهم‌متر را بین کنتاکت‌های ورودی و خروجی متصل کنید، اگر مقدار نشان داده‌شده بی‌نهایت است، کنتاکت‌ها بازند و اگر صفر باشد، کنتاکت‌ها بسته‌اند.
تایمر پنوماتیک یا بادی چیست؟
تایمرهای پنوماتیک از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین تایمرهای وابسته به کنتاکتور هستند. این تایمر که از رو به رو روی کنتاکتور نصب می‌شود؛ بدون منبع تغذیه بوده و پلاتین فرمان آن با نیروی مکانیکی کار می‌کند.
تایمر بادی (پنوماتیک) می‌شود گفت یک نوع کنتاکت کمکی تایمری هست و از آن می‌توان در مدار فرمانمان استفاده کنیم.
تایمر بادی (پنوماتیک) در واقع یک تایمر مکانیکی هست و هیچ نیازی به برق ندارد، دارای یک کنتاکت بسته و یک کنتاکت باز هست که ما از این تیغه‌ها در مدار فرمان استفاده می‌کنیم عملکرد این تایمر به کنتاکتور وابسته است چونکه به مانند کنتاکت کمکی بر روی کنتاکتور نصب می‌شود و به محض وصل شدن کنتاکتور عمل می‌کند. این تایمر در دو نوع تأخیر در وصل (on delay) و تأخیر در قطع (off delay) وجود دارد.
از این تایمرها قبلاً بیشتر استفاده می‌شد و بیشتر در برند تله مکانیک و اشنایدر (telemecanique & schneider) دیده می‌شود در حال حاضر بیشتر از تایمر الکترونیکی استفاده می‌شود مدتی قبل از این تایمر در تابلو برق در کالنجی استفاده کرده بودیم که این تایمر جزئی از مدار ستاره مثلث بود.
نصب و کاربرد تایمر پنوماتیک
نبود تغذیه در این تایمر باعث ساده‌تر کردن مدار فرمان می‌شود۔ برای درک بهتر این موضوع به تصویر زیر توجه کنید۔ این تصویر مربوط به یکی از پر کاربردترین مدارهای کنتاکتوری و وابسته به gle} یعنی راه اندازی ستاره مثلث.
همانطور که می دانیم این مدل راه اندازی جهت کاهش جریان اولیه بوده و با یک تایمر و سه عدد کنتاکتور تحت نام های اصلی، ستاره و مثلث ساخته می‌شود۔ روش کار ستاره مثلث به این نحو است که در لحظه‌ی اول، کنتاکتور
اصلی و ستاره وارد مدار شده و زمان گیری آغاز می‌شود۔ پس از گذشت زمان تنظیم شده، کنتاکتور ستاره توسط تایمر خاموش و کنتاکتور مثلث روشن می‌شود۔ طبق تصویر در این مدار می‌توان به جای استفاده از تایمر الکترونیک
مجزا، از نوع بادی یا الکترونیک قابل نصب روی کنتاکتور استفاده کرد۔ با این کار علاوه بر ساده شده سیم بندی، فضای بیشتری نیز اشغال نمی‌شود. این تصویر گزینه‌های (a,b,f) سیم‌های ارتباط، گزینه‌ی (C) تایمر پنوماتیک قابل نصب از رو به رو، گزینه‌ی (A) آداپتور اتصال سیم و گزینه‌ی )2(رله‌ی بی متال را نشان می‌دهد۔
تایمر الکترونیکی چیست؟
امروزه تایمرهای پنوماتیک جای خود را به تایمرهای الکترونیک داده‌اند۔ این گروه از تایمرها نیز روی کنتاکتور نصب شده و می‌توانند ابعاد تابلو و مدار فرمان را ساده‌تر کند۔ پلاتین فرمان هر دو نوع تایمر الکترونیک و پنوماتیک که از رو به رو روی کنتاکتور نصب می‌شوند را می‌توان در مدار خود کنتاکتور یا تجهیزات دیگر استفاده کرد۔
یکی از مشکلات استفاده از این تایمرهای قابل نصب از رو به روش اشغال محل نصب پلاتین‌های کمکی یا لوازم جانبی دیگر مانند قفل مکانیکی، آشکار ساز جوش خوردن پلاتین‌ها. میراکننده ی تغییرات ولتاژ مدار اصلی و غیره است.
برای رفع این مشکل و ایجاد انعطاف بیشتر نوع دیگر تایمر که مستقیم روی بوبین کنتاکتور قرار می‌گیرد ساخته شده است۔ این تایمر بدون سیم بندی اضافی و اشغال فضای بالای کنتاکتور به سادگی روی بوبین کنتاکتور نصب شده و می‌تواند زمان گیری مورد نظر در قطع و وصل را انجام دهد۔ در تصویر زیر دیاگرام الکتریکی این تایمر را مشاهده می‌کنید۔
تایمرهای قابل نصب روی بوبین به میراکننده ولتاژ مجهز شده‌اند و در صورت استفاده از آن‌ها دیگر نیازی به استفاده از نوع مجزای میراکننده نمی‌باشد.
از نظر عملکرد تایمرها چگونه تقسیم‌بندی می‌شوند؟
از نظر نوع عملکرد تایمرها به دو گروه تقسیم می‌شوند:
رله‌های تأخیر در وصل
ابتدا حتماً تایمری باید برق دار شود (وصل انرژی) و سپس رله داخلی آن عمل کرده کنتاکتی را باز یا بسته کند.
رله‌های تأخیر در قطع
به تایمری گفته می‌شود که بعد از قطع شدن انرژی رله داخلی آن کنتاکتی را باز یا بسته می‌کند.
تایمر آنالوگ
این نوع تایمرها معمولاً زمانی که سپری شده را نمایش نمی‌دهند، ولی از طریق یک هشدار دهنده وضعیت تایمر (شمارش) را مشخص می‌کند. این هشدار دهنده معمولاً یک چراغ کوچک است که روی تایمر قرار می‌گیرد.
تایمر دیجیتال
در ساختار این تایمر از مدارالکترونیکی استفاده شده است. این تایمرها با استفاده از دو کلید up/down قابل تنظیم می‌باشند. می‌توانیم توسط تایمرهای دیجیتالی به راحتی اقدام به زمان بندی نماییم و معمولاً دارای یک صفحه نمایش است که زمان در حال سپری شدن و همچنین زمان پیش فرضی که برای Timer تنظیم شده است را نمایش می‌دهد. در این نمونه تایمر می‌توان تغییرات زمان را مشاهده کرد.